میزان مصرف انرژی در جهان در هر دهه به دو برابر افزایش می یابدو پیش بینی شده است که طی سال های ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۲۵، روند مصرف انرژی در جهان به میزان ۵۴ درصد افزایش خواهد یافت. جالب توجه اینکه در این چشم انداز بیشترین میزان مصرف انرژی به کشورهای در حال توسعه ای مثل ایران اختصاص دارد.
گزارش اتحادیه جهانی انرژی مکمل این واقعیت در کشور ما است که بارها در مطبوعات و رسانه ها و طی گزارش های مکرر با آن مواجه شده ایم: یعنی سرانه مصرف و اتلاف انرژی در ایران فوق العاده زیاد و سرسام آور است! آمارها حاکی از آن است که مصرف فرآورده های نفتی در ایران در کمتر از دو دهه به ۳ برابر افزایش پیدا کرده است و متوسط مصرف سالانه انرژی در ایران از رشدی حدود ۱۰ درصد برخوردار است. از سوی دیگر مصرف نادرست و اتلاف غیرمنطقی و نامعقول انرژی، هزینه های میلیاردی برای کشور در پی داشته است. مهمترین عواملی که در این خصوص مزید بر علت شده و موجب شده تا سرانه مصرف و اتلاف انرژی در کشور ما چنین روند وحشتناکی به خود بگیرد، را می توان به صورت زیر برشمرد: اتکا به روش های سنتی، استفاده از فناوری های قدیمی در صنایع، عدم اصلاح و نوسازی ساختار قدیمی، فراوانی و ارزان بودن قیمت سوخت و منابع فسیلی (به نحوی که قیمت آب معدنی از سوخت مصرفی در کشور بیشتر است!)، نبود فرهنگ بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی، عدم اطلاع رسانی و آموزش های مناسب، عدم آگاهی و آشنا نبودن غالب افراد با مدیریت بهره وری و بهینه سازی انرژی و … همگی از جمله دلایل افزایش سرانه مصرف و اتلاف بی رویه انرژی در کشور به شمار می روند.
بدنیست بدانیم :
انرژی مصرفی برای پخت وپز خانگی سالانه ۱٫۵ تن و یک یخچال خانگی سالانه ۲ تن گاز گلخانه ای وارد جو می کند. هزینه احداث ، انتقال وتوزیع درشبکه های برق برای تولید یک کیلووات ساعت انرژی معادل ۸۰۰ دلارمی باشد.علاوه برهزینه ها و بارمالی مضاعفی که دارد ۳ تا ۸ سال زمان برای اجرا نیاز دارد.هزینه های جاری ومالی هر نیروگاه سالانه بالغ بر ۲۰درصد هزینه احداث اولیه است.ازاینرو کاهش وبهینه سازی مصرف انرژی برای تحلیل گران اقتصادی گامی بسیارمهم دربهبودشرایط اقتصادی محسوب می شود.
درکشور ما درحدود سالانه۶۷۰ میلیارد تومان پتانسیل برای صرفه جویی وجوددارد.علاوه براین درکشور ما سالانه بالغ بر ۲۰۰ میلیون بشکه نفت خام برای نیازهای گرمایشی وسرمایشی مصرف می شود ، درصورتی که اگر با مصارف بهینه فقط ۱۰% صرفه جویی شود سالانه معادل ۲۰ میلیون بشکه نفت خام خواهد شد که با احتساب هربشکه ۲۵ دلار وهردلار ۸۰۰ تومان معادل ۴۰۰ میلیاردتومان خواهدشد.
روند مصرف بی رویه و اتلاف هولناک انرژی در ایران و بی توجهی و بی تفاوتی نسبت به آن به حدی است که تاکنون اتلاف این همه سرمایه های عظیم مالی کمتر ما را به خود آورده است و شاید بتوان گفت ما بیشتر شاهد هدر روی و اتلاف سرسام آور انرژی در کشور بوده ایم، تا فکر چاره اندیشی برای آن! اگر هم کاری کرده ایم یا اصلاً مفید فایده واقع نشده یا کم بهره بوده است. اما به عنوان مثال کشور انگلستان را در نظر بگیرید، در حالی که اصلاً با مشکلات و معضلات انرژی مثل کشور ما مواجه نیست، نوع نگرش و طرح های آنها در خصوص صرفه جویی در مصرف انرژی جالب توجه است.
اخیراً به موجب طرحی در انگلستان چراغ های بزرگراه ها و آزاد راه های این کشور را از نیمه شب به بعد و زمانی که تردد خودروها کاهش می یابند، برای صرفه جویی در مصرف برق خاموش و یا کم نور می کنند و همینطور شهرداری ها نیز ملزم شده اند که پس از نیمه شب چراغ های خیابان ها را بسیار کم نور و حتی خاموش کنند تا در مصرف برق صرفه جویی شود. اما آیا در کشور ما که با معضل شدید اتلاف انرژی و سرانه بالای مصرف مواجه است، آیا به منظور صرفه جویی و بهینه سازی انرژی اینگونه برخورد می شود؟
به هر حال با عنایت به اقتصاد تک محصولی و متکی بر درآمدهای نفتی و سرانه مصرف بالای انرژی در کشور و از همه مهمتر اتلاف بی رویه آن ، لزوم تلاش همگانی در جهت بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی به عنوان یک نیاز و ضرورت ملی کاملاً مشهود است.
قدر مسلم هیچ کس نمی تواند منکر نقش و جایگاه اساسی انرژی در رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها شود.
راههای کاهش و بهینه سازی مصرف انرژی
– تولید بخاری های استاندارد و نصب سیستم حساس و هشداردهنده به کاهش اکسیژن بر روی آنها.
– حمایت و پشتیبانی مادی و معنوی از صنایع سبز.
– اعمال جریمه و سیاست های تنبیهی برای صنایع آلاینده و ملزم کردن آنها به رعایت مقررات زیست محیطی.
– ارتقاء سطح کیفی استانداردها و تعامل بیشتر با مراکز تدوین و اعمال استانداردهای بین المللی.
– ملزم کردن تمامی صنایع و کارخانجات در خصوص نصب مشخصات فنی و گواهینامه تطبیق محصولات آنها با استانداردهای انرژی. خارج کردن خطوط تولید صنایع قدیمی و یا تلفیق استانداردهای روز در این بخش ها.
– ملزم کردن صنایع به اعمال و ارتقاء استانداردهای کیفی مثل استانداردهای سری ایزو و….
– بخشودگی مالیاتی به صنایعی که به سمت استانداردسازی جهانی محصولات تولیدی خود گام بردارند.
– گسترش و حمایت از صنایع زودبازده. – اعطای تسهیلات کم بهره به صنایعی که تجهیزات خود را به روز، ارتقاء و بهینه کنند. – ارتقاء و اصلاح تجهیزات و صنایع قدیمی مثل صنایع سیمان، کوره های آجرپزی و….
– تولید محصولات کم مصرف و دارای بازده بالای انرژی. – استفاده از فناوری های بازیافت حرارت در صنایع بزرگ. – ایجاد، گسترش و تعامل نزدیک بین صنعت و دانشگاه در امور انرژی.
– تعطیل کردن صنایعی که خارج از استانداردهای معمول دنیا محصول وارد بازار می کنند.
بدون شک علاوه بر بکارگیری مفاد و موارد اشاره شده در بخش های فوق الذکر، فرهنگ سازی و آگاهسازی عمومی با هدایت سازمان های متولی امور انرژی، نقش بسیار مهمی در بهبود کمی و کیفی مصرف انرژی در کشور به همراه خواهد داشت. ظفرهنگ سازی و سیاستگذاری امور مربوط به انرژی: بدون تردید یکی از مهمترین عواملی که باعث شده سرانه مصرف و اتلاف انرژی در کشور ما از رقم بسیار بالایی برخوردار باشد، نبود آگاهی و خلا فرهنگی در این خصوص است. نبایستی فراموش کنیم که کشورهای مترقی و پیشرفته، فرهنگ سازی و بالا بردن سطح آگاهی های عمومی در زمینه بهینه سازی انرژی را مهمترین عامل بوجود آورنده عزم همگانی در راستای کاهش مصرف انرژی ذکر کرده اند و در راستای تحقق این مهم، نقش رسانه های عمومی از قبیل رادیو، تلویزیون، مطبوعات و… را به عنوان ابزارهای بسیار کارآمد ذکر کرده اند.
مبالغه نیست اگر بگوئیم مهمترین و اساسی ترین گام در خصوص بهبود و بهینه سازی مصرف انرژی در کشور، ارتقاء سطح معلومات و آگاهی های عموم و فرهنگ سازی مناسب در خصوص مدیریت مصرف انرژی است. به هر حال با عنایت به نقش و اهمیت موضوع تلاش شده است، پیشنهادات و راه کارهای علمی و عملی مناسبی که بتوان با اجرای آنها، اصول مصرف و فرهنگ بهینه سازی و بهره وری انرژی را در جامعه ایرانی تعدیل و نهادینه کرد، ارائه شوند.
اهم این موارد عبارتند از:
– اعمال مقررات ملی ساختمان و اجرای دقیق آیین نامه ۲۸۰۰ به همراه رعایت اصول مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان ۶ به همراه نظارت کافی بر اجرای آنها.
– بازنگری آیین نامه ها و قوانین شهرسازی با ملحوظ نظر قراردادن اصول بهینه سازی و عدم اتلاف انرژی.
– تلاش های هماهنگ و مستمر در جهت تحقق بهره وری و بهینه سازی مصرف انرژی از طریق سازمان های دولتی و خصوصی در کشور.
– توسعه همه جانبه دولت الکترونیک.
– تلاش در جهت جایگزین کردن گاز به جای بنزین.
– حرکت از کثرت به وحدت سازمان های متولی امور انرژی کشور.
– تجهیز همه جانبه ناوگان حمل و نقل عمومی.
– استفاده از منابع تجدیدپذیر و پایان ناپذیر انرژی.
– اعمال اجباری استانداردهای بین المللی بر روی محصولات صنعتی.
– جلوگیری از تولید خودروهای غیراستاندارد.
